عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی کشور و سهم آنها در تخریب

Authors

  • سیدجعفر سیداخلاقی‌شال مربی پژوهشی بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
  • محمدحسن قاسمی کارشناس ارشد پژوهشی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
  • ناصر انصاری مربی پژوهشی بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
Abstract:

منابع طبیعی کشور طی قرنها، بستر زیست، تولید و معاش و حضور اقوام کوچنده این سرزمین بوده و به‌رغم خشکی طبیعی به مدد وجود پستی و بلندی و تنوع اقلیم، امکان استفاده‌های متنوع و متناسب را برای بهره‌برداران فراهم کرده است. طی این دوره بهره‌برداری تا زمانی که استفاده از سرزمین در حد توان اکولوژیک آن بوده، هیچ شکلی از انهدام و تخریب منابع طبیعی مشهود نبوده، اما طی قرن حاضر و بخصوص چند دهه اخیر با افزایش جمعیت و افزایش سطح زندگی، استفاده بی‌رویه و البته خارج از توان اکوسیستم‌ها توسعه یافته و تخریب منابع طبیعی در نظر بهره‌برداران، متولیان و پژوهندگان نمود پیدا کرده است. به دلیل اهمیت مسئله تخریب منابع طبیعی کشور و با هدف دستیابی به عوامل اجتماعی اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی در این مقاله با استفاده از نتایج تحقیقی میدانی، با تکیه بر3 محور بررسی اسناد و مدارک، جمع‌آوری اطلاعات عرصه‌ای و کار ستادی با استفاده از ابزارهای مشاهده، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه در سطح 11 استان کشور نتایج بدست آمده مورد بحث و نتیجه‌گیری قرار گرفته است.  در استانهای اردبیل، گیلان، همدان، کرمانشاه، تهران، مرکزی، خوزستان، اصفهان، یزد، بوشهر و سیستان و بلوچستان ابتدا با استفاده از روش هانری پابو نواحی و زیرنواحی رویشی مشخص و در هر ناحیه مناطق با حداقل5000 هکتار وسعت به عنوان منطقه نمونه تعیین و اندازه‌گیری‌ها و جمع‌آوری اطلاعات از روستاهای واقع در آنها با استفاده از پرسشنامه روستا و خانوار انجام شد. در هر استان نیز پرسشنامه‌هایی حاوی سؤالهای مرتبط با موضوع از کارشناسان و دست‌اندرکاران منابع طبیعی تکمیل شد. در مجموع 504 پرسشنامه کارشناسان، 487 پرسشنامه روستا و 1847 پرسشنامه خانوار بهره‌بردار تکمیل و اطلاعات آنها استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در مجموع، 20 عامل مؤثر در تخریب در3 گروه دام و دامداری، قطع و برداشت و تغییرکاربری و طرحها دسته بندی شدند.از نظر بهره برداران، گروه عوامل مربوط به دام و دامداری 2/47%، گروه قطع و برداشت 9/16% و گروه تغییر کاربری و طرحها 9/35% در تخریب منابع طبیعی سهم دارند. از نظر کارشناسان، گروه عوامل مربوط به دام و دامداری 3/43%، گروه قطع و برداشت 3/24% و گروه تغییرکاربریها و طرحها 4/32% تخریب منابع طبیعی را بر عهده دارند. از جمع‌بندی نظرات بهره‌برداران و کارشناسان نیز مشخص شد که گروه دام و دامداری 9/45% گروه قطع و برداشت 6/20 و گروه تغییرکاربریها و طرحها 5/33% در تخریب منابع طبیعی مؤثرند.   بدین‌ترتیب مهمترین عامل در تخریب منابع طبیعی کشور، عوامل مربوط به دام و دامداری شامل افزایش تعداد دام و دامدار، چرای بی‌رویه (چرای زودرس، چرای طولانی و چرای شدید یا خارج از ظرفیت) و تضادهای بین استفاده‌کنندگان از مراتع می‌باشد. در این بررسی تعیین سهم عوامل تخریب به تفکیک نواحی رویشی نیز نتایج قابل اتکایی برای برنامه‌ریزان منابع طبیعی بدست آورد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی مؤثر بر تخریب منابع طبیعی استان اردبیل از دیدگاه بهره‌برداران و کارشناسان

اگرچه عوامل مؤثر بر تخریب منابع طبیعی کم و بیش شناسایی و معرفی شده­اند، اما این عوامل از منظر اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی، کمتر مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. بنابراین به نظر می­رسد که قبل از هر اقدامی باید تخریب منابع طبیعی متوقف شود و برنامه­ای برای قطع تخریب منابع طبیعی تنظیم در سطح «قطع تخریب منابع طبیعی» شود. در این پژوهش با استفاده از شیوه­های اسنادی پیمایشی و کار ستادی با استفاده از اب...

full text

بررسی عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی استان تهران

واقعیت های موجود بیانگر این مسئله هستند که منابع طبیعی کشور در حال تخریب می باشد و با شیوه های کنونی بهره برداری، این روند ادامه خواهد داشت. هدف این تحقیق شناسایی عوامل مؤثر در تخریب منابع طبیعی تجدیدشونده از دیدگاه اجتماعی- اقتصادی در استان تهران بوده است که با جمع آوری اطلاعات از بهره برداران و کارشناسان منابع طبیعی استان و ایجاد ارتباط با شاخص تخریب بدست آمده در تحقیق، عوامل تخریب منابع طبیع...

full text

بررسی عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر در تخریب منابع‌ طبیعی استان تهران

واقعیت‌های موجود بیانگر این مسئله هستند که منابع‌ طبیعی کشور در حال تخریب می‌باشد و با شیوه‌های کنونی بهره‌برداری، این روند ادامه خواهد داشت. هدف این تحقیق شناسایی عوامل مؤثر در تخریب منابع ‌طبیعی تجدیدشونده از دیدگاه اجتماعی- اقتصادی در استان تهران بوده است که با جمع‌آوری اطلاعات از بهره‌برداران و کارشناسان منابع‌طبیعی استان و ایجاد ارتباط با شاخص ‌تخریب بدست آمده در تحقیق، عوامل تخریب منابع‌ط...

full text

بررسی عوامل مؤثر در تخریب منابع طبیعی (مطالعه موردی: حوضه 9 شفارود)

متأسفانه واقعیت ­های موجود نشان دهنده تخریب منابع طبیعی در کل کشور می‌باشد. به دلیل اهمیت این موضوع، تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی با جمع‌آوری اطلاعات از کارشناسان منابع طبیعی در حوضه 9 شفارود استان گیلان صورت گرفته است. به همین منظور این تحقیق با جمع‌آوری اطلاعات توصیفی اقتصادی- اجتماعی به روش پرسشنامه در چارچوب یک طیف 10 درجه‌ای با مقیاس فاصله‌ای انج...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 15  issue 4

pages  508- 524

publication date 2009-02-19

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023